Denizli'nin Attouda antik kentinde yürütülen arkeolojik kazılar, yaklaşık 2.600 ila 2.800 yıl öncesine, yani MÖ 8. ve 6. yüzyıllara tarihlenen, Phryg Ana Tanrıçası Matar (Kybele veya Kubela)'ya adanmış önemli bir kutsal alanın gün yüzüne çıkarılmasını sağladı. Bu keşif, Attouda'nın sadece bölgesel bir merkez olmadığını, aynı zamanda Batı Anadolu'ya kadar uzanan geniş bir dini etki alanına sahip olduğunu ortaya koyuyor. Bulunan kutsal alan, ana tanrıçanın bereket ve bolluk sembolü olarak Anadolu'daki önemini bir kez daha teyit ediyor.
Sarayköy ilçesindeki Asar Tepesi'nde, Attouda'nın antik akropolünde yer alan bu kutsal alan, büyük bir dini kompleks olarak tanımlandı. Kazı çalışmaları sırasında anıtsal bir kaya anıtı, kutsal bir mağara ve eşsiz bir çift taş heykel gibi önemli buluntulara ulaşıldı. Bu eserler, Ana Tanrıça Matar'ın bereket ve bolluk tanrıçası olarak Anadolu'daki rolünü pekiştiriyor. Daha önce bu tür taş heykellerin yalnızca Doğu Phrygia bölgelerinde bulunduğu düşünülüyordu; ancak Attouda'daki bu keşif, Phryg dini inançlarının Ege Denizi'ne kadar uzanan daha geniş bir coğrafyaya yayıldığını kanıtlıyor.
Pamukkale Üniversitesi Arkeoloji Bölümü'nden Doç. Dr. Bilge Yılmaz Kolancı, bu keşfin Phryg ruhani inançlarının Batı Anadolu'ya ulaştığını gösteren önemli birincil kaynak niteliğinde olduğunu belirtti. Kazı çalışmaları, Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın "Gelecek İçin Miras" programı kapsamında Denizli Müzesi Müdürlüğü tarafından yürütüldü. Kazıların bilimsel direktörlüğünü Doç. Dr. Bilge Yılmaz Kolancı yaptı.
Kutsal alanın içinde tespit edilen çok sayıda oyma adak taşı, kanal ve kaynak suyu, tanrıçaya ekmek ve su gibi bereket sembolü adakların sunulduğunu gösteriyor. Bu bulgular, antik toplulukların tarımsal bolluğu ve ilahi lütufları nasıl onurlandırdığına dair değerli bilgiler sunuyor. Attouda'nın kendisi de Karya ve Frigya'nın antik kenti olarak tarih boyunca Helenistik, Roma ve Bizans dönemlerinde gelişmiş, kendi adını taşıyan sikkeler basmış ve çeşitli Doğu kültleriyle bağlantı kurmuş önemli bir merkezdi. Stratejik konumu, Attouda'yı Anadolu'nun doğusu ile Ege kıyıları arasında hayati bir siyasi ve stratejik merkez haline getirmişti.
Ana Tanrıça mabedinin keşfi, Attouda'nın dini önemini vurgulayarak bölgenin arkeolojisi için bir dönüm noktası teşkil ediyor. Devam eden kazıların, antik Anadolu'daki medeniyetler, tanrılar ve ritüeller arasındaki etkileşimlere ışık tutması ve bereket kültü ile ilahi lütuf arayışına yeni bir boyut katması bekleniyor. Doç. Dr. Bilge Yılmaz Kolancı, her ortaya çıkarılan katmanın antik toplulukların ruhani yaşamı hakkında daha fazla bilgi verdiğini ve bu mabedin kültürleri birleştiren bir köprü olduğunu ifade etti.