Peru'nun Casma Vadisi'nde yer alan ve Kuzey ile Güney Amerika'nın en eski güneş gözlemevlerinden biri olarak kabul edilen Chankillo'da arkeologlar, yaklaşık 2.300 yıl öncesine ait, savaşçı tasvirli bir vazonun parçalarını gün yüzüne çıkardı.
Pataska stilinde üretilmiş olan bu seramik parçası, MÖ 500 ile MS 200 yılları arasına tarihlenen bir döneme ait. Gözlemevinin girişine yakın bir noktada bulunan vazonun, bir ritüel sunumu sırasında veya bir çatışma anında kasten kırıldığı düşünülüyor. Bu buluntu, Chankillo'nun sadece astronomik bir merkez olmadığını, aynı zamanda dini, siyasi ve askeri öneme sahip bir yerleşke olduğunu da ortaya koyuyor.
Chankillo'daki 13 kuleden oluşan yapılar, MÖ 250-200 yıllarında Casma/Sechin kültürü tarafından inşa edilmiş ve güneşin yıl boyunca doğuşunu ve batışını işaret ederek bir takvim görevi görmüştür. Bu sayede yerel halk, mevsimsel hava değişimlerini takip edebilmiş, tarım döngülerini optimize etmiş ve törensel etkinliklerini planlayabilmiştir. Chankillo gözlemevi, 2021 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesi'ne dahil edilmiştir.
Yapılan araştırmalar, bu tür ritüel objelerin sadece törensel bir işleve sahip olmadığını, aynı zamanda kimlik ve otorite mesajları taşıdığını da göstermektedir. Savaşçı figürlü vazo, Chankillo'nun yapımından yaklaşık 2.000 yıl sonra bölgede yükselen İnka İmparatorluğu'nun astronomi ve güneş kültü uygulamalarıyla paralellikler göstererek, bölgedeki geleneklerin militarist yönüne ışık tutuyor. Bu keşif, gözlemevinin işlevsel yönleri ile dini önemini birleştiren, antik dönemdeki insanların evrenle olan derin bağını ve bu bağları toplumsal yapılarını güçlendirmek için nasıl kullandıklarını gözler önüne seriyor.