Aguada Fénix: Yöneticiler Olmadan İnşa Edilmiş Yaklaşık 3000 Yıllık Bir Maya Kozmogramı

Meksika'nın güneydoğu bölgesinde, Tabasco eyaletinde, arkeologlar Maya medeniyetinin başlangıcına dair geleneksel anlayışları değiştiren çığır açıcı bir keşif yaptı. Aguada Fénix adı verilen bu alanda, araştırmacılar yaklaşık üç bin yıl öncesine tarihlenen devasa bir kompleks ortaya çıkardı. Elde edilen yeni veriler, buranın sadece bir ritüel alanı olmadığını, aynı zamanda Evren'in sembolik bir haritası olarak tasarlanmış bir yapı olduğunu gösterdi.

Arizona Üniversitesi'nden Profesör Takeshi Inomata liderliğindeki ekip, Aguada Fénix'in devasa bir haç şeklinde olduğunu belirledi. Bu yapı, kadim Mayaların dünya düzenine dair kavrayışlarını yansıtan kendine has bir kozmogram işlevi görüyordu. Yapının boyutları hayranlık uyandırıcıdır: yaklaşık dokuz kilometre uzunluğunda ve yedi buçuk kilometre genişliğindedir.

Uzmanların değerlendirmelerine göre, bu anıtsal yapı, Maya kültür tarihinin en eski ve aynı zamanda en büyük anıtıdır. Bu büyüklükteki bir yapının, medeniyetin çok erken bir aşamasında, bilinen büyük şehir devletleri ortaya çıkmadan önce inşa edilmiş olması dikkat çekicidir.

Araştırmacıların özellikle ilgisini çeken bir husus, kompleksin genelinde otorite veya sosyal hiyerarşi belirtilerinin bulunmamasıydı. Tikal gibi daha sonraki şehirlerde görülen saraylar, soylu konutları veya yöneticilerin heykelleri burada tespit edilemedi. Bu durum, inşaatın zorlama olmaksızın, kolektif bir şekilde yürütüldüğüne ve insanları güç yoluyla değil, ortak törenlere ve kutlamalara katılım yoluyla birleştirdiğine işaret etmektedir.

Arkeologların hesaplamalarına göre, ana platonun inşası on milyondan fazla insan-günlük bir emek gerektirmiştir. Buna rağmen, köle emeği veya askeri organizasyona dair herhangi bir kanıt bulunamamıştır. Görünüşe göre insanlar, ortak bir kutsal amaca aidiyet duygusuyla çalışmışlardır.

Araştırmacılar, bitki örtüsünün altında gizlenmiş olan kompleksin yapısını incelemek için LIDAR lazer tarama teknolojisini kullandılar. Bu sayede kesişen eksenleri ve platformları belirlediler. Merkeze yakın bir yerde ise, alışılmadık ritüel buluntuların keşfedildiği kesişen iki çukur ortaya çıkarıldı.

Arkeologlar, çukurların içinde, ana yönlere göre kesinlikle yerleştirilmiş üç renkte pigment buldu: kuzeyde mavi, doğuda yeşil ve güneyde sarı. Bu keşif, Mezoamerika'da yönlerin renk sembolizminin bilinen en erken örneği olarak kayıtlara geçti.

Pigmentlerin yanında, yeşim ve yeşil taştan yapılmış eserler de mevcuttu; bir timsah, bir kuş ve doğum anında tasvir edilmiş bir kadın figürü ile deniz kabukları. Tüm bu objeler, bilim insanlarına göre su, toprak ve gök unsurları arasındaki uyumu simgeleyen bir haç şeklinde düzenlenmişti.

Kanal ve set sistemini içeren kompleksin bir kısmı tamamlanmadan kalmıştır. Muhtemelen inşaatçılar kaynak kısıtlamalarıyla veya doğal koşullardaki değişikliklerle karşılaştılar. Buna rağmen, Aguada Fénix, yaklaşık MÖ 1050'den MÖ 700'e kadar birkaç yüzyıl boyunca önemli bir ritüel ve toplumsal merkez olarak kullanılmıştır.

Araştırmacılar, yapının planının sadece mekanı değil, aynı zamanda zamanı da yansıttığına inanıyor. Doğu-batı ekseni, daha sonra Maya ve Aztek takvim sistemlerinin temelini oluşturacak olan 260 günlük ritüel takvimiyle ilişkilendirilen güneşin doğuşuna göre hizalanmıştır. Böylece Aguada Fénix, kozmik düzen fikrini ve zamanın döngüselliğini bir araya getirmiştir.

Bazı uzmanlar, “kozmogram” teriminin tanımı netleşene kadar daha dikkatli kullanılmasını tavsiye etse de, arkeologların çoğu bu keşfin önemini kabul etmektedir. Bu bulgu, antik insanların krallar ve piramitler olmadan bile büyük bir fikir uğruna birleşebileceğini ve görkemli yapılar inşa edebileceğini göstermektedir. Profesör Takeshi Inomata bu durumu şöyle özetliyor: "Büyük işler için yöneticilere ve hiyerarşiye ihtiyacımız olduğunu düşünmeye alışkınız. Ancak geçmişten gelen veriler, insanlığın ortak bir ilhamla hareket ettiğinde muazzam başarılara imza atabileceğini gösteriyor."