Yapılan yeni bir araştırma, doğal olarak Avrupa dışındaki habitatlara uyum sağlamış birçok bitki türünün, kendi ana vatanlarında da yaygınlıklarının arttığını ortaya koyuyor. Eylül 2025'te Nature Communications'da yayımlanan bu çalışma, bu bitkilerin hem kendi bölgelerinde hem de küresel ölçekte başarıya ulaşmalarını sağlayan ortak özelliklere sahip olduğunu gösteriyor.
On Avrupa ülkesinden elde edilen verileri analiz eden araştırmacılar, yeni ortamlarda gelişen bitkilerin genellikle uzun boylu, uyum sağlayabilen, rekabetçi ve besin açısından zengin toprakları tercih eden türler olduğunu belirledi. Bu özellikler, hem iç hem de dış genişlemelerinde kilit rol oynuyor. Araştırmanın bulguları, bir bitkinin istilacı potansiyelini tahmin etmede önemli bilgiler sunuyor. Örneğin, araştırmalar, istilacı türlerin genellikle yerel bitki topluluklarına benzer özellikler taşıdığını, ancak ışık erişimi gibi konularda küçük farklılıklar göstererek rekabette öne geçtiğini ortaya koyuyor. Bu durum, bazı istilacı bitkilerin ortalama olarak yerel türlerden daha uzun boylu olmasının, ışığa daha iyi erişim sağlayarak onları daha agresif bir şekilde yayılmaya teşvik ettiğini gösteriyor. Bu özellikler, türlerin hem kendi doğal yaşam alanlarında hem de yeni coğrafyalarda başarılı olmalarının temelini oluşturuyor.
Öte yandan, doğal yaşam alanlarında gerileme gösteren bitki türlerinin yabancı topraklarda başarıyla yerleşme olasılığının düşük olduğu gözlemlenmiştir. Bu bulgu, hangi türlerin istila riski oluşturabileceğini öngörmeye yardımcı olarak, yerel biyoçeşitliliğin korunması ve ekosistemlerin sürdürülebilirliği açısından büyük önem taşıyor. Bilim insanları, bu türlerin yayılmasını önlemek için erken tespit ve müdahale stratejilerinin geliştirilmesinin altını çiziyor. Örneğin, istilacı türlerin kontrolünde kullanılan yöntemlerin, yerel ekosistemlere zarar vermeden uygulanması gerektiği vurgulanıyor. Bu bağlamda, biyolojik, mekanik ve kimyatik kontrol yöntemlerinin yanı sıra, istilacı bitki atıklarının değerlendirilmesi gibi sürdürülebilir yaklaşımlar da öneriliyor.
Avrupa'nın sömürgecilik geçmişinin de bitki dağılımı üzerinde kalıcı bir etkisi olduğu belirtiliyor. Farklı Avrupa imparatorluklarının hakim olduğu bölgelerdeki yabancı bitki floralarının, aynı imparatorluk tarafından işgal edilen bölgeler arasında daha yüksek bir benzerlik gösterdiği ve bu benzerliğin işgal süresiyle arttığı saptanmıştır. Bu durum, tarihsel olarak ekonomik veya stratejik açıdan daha önemli bölgelerin, imparatorluklar arasında daha benzer yabancı floralar sergilediğini gösteriyor. Bu bağlamda, bitki türlerinin küresel yayılımının anlaşılması, hem ekolojik hem de ekonomik kayıpları azaltma çabalarını desteklemek için kritik öneme sahiptir.