Konya'nın merkezinde yer alan ve UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde bulunan Çatalhöyük antik kentinde yürütülen arkeolojik kazılarda, Neolitik döneme ait ritüelistik buluntular ve Bizans dönemine ait mezarlar keşfedildi. Bu keşifler, bölgenin binlerce yıllık yerleşim ve kültürel katmanlarını aydınlatıyor.
Anadolu Üniversitesi Arkeoloji Bölümü'nden Doç. Dr. Ali Umut Türkcan liderliğindeki kazı çalışmaları, Çatalhöyük'ün doğu yakasından batı yakasına gerçekleşen göçün nedenlerini anlamaya odaklanıyor. Batı höyüğünde yapılan kazılarda, Neolitik dönemle doğrudan bir bağlantısı olmasa da, Bizans dönemine ait çeşitli mezar yapıları ortaya çıkarıldı. Bu mezarlar arasında kerpiç ve yassı taşlarla inşa edilmiş oda biçimli yapılar ile üzerinde farklı desenler bulunan tuğlalarla yapılmış mezarlar bulunuyor. Bu çeşitlilik, bölgenin farklı dönemlerdeki defin pratikleri hakkında önemli bilgiler sunuyor.
Yerleşimin mimari yapısındaki değişimler de sosyal organizasyondaki evrimi gözler önüne seriyor. Alt katmanlardaki sıkışık ve bitişik nizamlı yapılar daha toplu bir yaşam biçimine işaret ederken, üst katmanlardaki mimari farklılaşmalar zamanla değişen sosyal yapıları ve yerleşim düzenlerini yansıtıyor. Bu değişimlerin, insanların doğu Çatalhöyük'ü terk edip batıya yerleşmesinde etkili olduğu düşünülüyor.
Polonya Poznan Üniversitesi'nden Prof. Dr. Arkadiusz Marciniak başkanlığındaki ekiplerin doğu höyüğündeki çalışmaları da dikkat çekici bulgular ortaya koyuyor. Bu çalışmalarda, bir avlunun etrafına yerleştirilmiş, günlük kullanımdan ziyade ritüel amaçlı olduğu düşünülen yapılar bulundu. Bu yapılardan biri olan 'Ruhani Ev'de, tabanına yerleştirilmiş 20 insan iskeleti parçası keşfedildi. Bu durum, ölülerin farklı yerlerde öldükten sonra buraya getirilip gömüldüğü ihtimalini güçlendiriyor. Ayrıca, duvarları çeşitli desenlerle boyanmış ve 14 platform içeren büyük bir ritüel yapısı da ortaya çıkarıldı; bu yapının gelecek yıl daha detaylı kazılması planlanıyor.
Bu bulgular, Neolitik dönemin inanç sistemleri ve toplumsal ritüelleri hakkında değerli bilgiler sağlıyor. Çatalhöyük, 9 bin yıllık tarihiyle, insanlığın yerleşik hayata geçişini, tarımın başlangıcını ve karmaşık sosyal yapıların oluşumunu anlamamız açısından eşsiz bir kaynak niteliği taşıyor. UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde yer alması, bu alanın evrensel değerini ve korunmasının önemini vurguluyor. Devam eden kazılar, geçmişin sırlarını aralamaya ve insanlık tarihinin bu kritik dönemine ışık tutmaya devam ediyor.