Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości: Państwa mają obowiązek przeciwdziałania zmianom klimatycznym

Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości (MTS) wydał opinię doradczą, w której podkreślił prawny obowiązek wszystkich państw do walki ze zmianami klimatycznymi. Trybunał uznał zmiany klimatyczne za zagrożenie dla wszelkiego życia na Ziemi, co stanowi reakcję na wniosek Zgromadzenia Ogólnego ONZ. Orzeczenie to potwierdza, że zdrowe środowisko jest podstawowym prawem człowieka, otwierając drogę do pozwów i egzekwowania prawa poprzez umowy inwestycyjne. Sprawa została zainicjowana przez wyspiarskie państwo Vanuatu, przy wsparciu ponad 130 krajów. Minister ds. zmian klimatycznych Vanuatu, Ralph Regenvanu, wyraził zadowolenie z orzeczenia. Sekretarz Generalny ONZ, António Guterres, nazwał to historycznym zwycięstwem, podkreślając rolę młodych ludzi z wysp Pacyfiku. MTS podkreślił, że kraje uprzemysłowione ponoszą główną odpowiedzialność za emisje generowane przez firmy działające na ich terytoriach. Państwa muszą tworzyć plany klimatyczne zgodne z Porozumieniem paryskim. Chociaż opinia MTS nie jest prawnie wiążąca, ma znaczenie prawne i polityczne. Trybunał w Hadze podkreślił, że państwa muszą wypełniać swoje zobowiązania klimatyczne, a ich niewywiązywanie się z nich może otworzyć drogę do dochodzenia odszkodowań w drodze postępowań sądowych. Orzeczenie podkreśla potrzebę globalnej współpracy w celu ochrony krajów narażonych na skutki zmian klimatycznych. Co więcej, MTS zaznaczył, że jeśli państwa nie ograniczą emisji gazów cieplarnianych, mogą być zobowiązane do rekompensaty za szkody klimatyczne wyrządzone innym krajom. Tego typu płatności od dawna są przedmiotem sporów między największymi emitentami a krajami o niższych dochodach podczas międzynarodowych negocjacji klimatycznych. Fundacja ClientEarth Prawnicy dla Ziemi prowadzi kilka przełomowych spraw w Polsce, w których opinia Trybunału może stać się ważnym punktem odniesienia. W imieniu dwóch osób chorych na astmę Fundacja ClientEarth pozwała w 2024 r. Skarb Państwa za wieloletnie zaniedbania w walce ze smogiem. Polska nadal nie zapewnia odpowiedniej jakości powietrza, co ma bezpośredni wpływ na zdrowie obywateli. Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości stoi na stanowisku, że brak działań ze strony państw w kwestii klimatu grozi odpowiedzialnością prawną. Decyzja ta stanowi ważny krok w kierunku uznania, że ochrona klimatu jest wspólnym zadaniem, które wymaga zaangażowania wszystkich państw. Konsekwencje zmian klimatycznych dotykają nas wszystkich, a solidarne działania są niezbędne, aby zapewnić przyszłym pokoleniom możliwość życia w zdrowym i zrównoważonym środowisku. Opinia MTS może stanowić silne wsparcie dla argumentacji, że zapewnienie obywatelom zdrowego i czystego powietrza to nie dobra wola władz, lecz ich prawny obowiązek. Obywatele mają prawo oczekiwać, że państwo podejmie realne działania w celu ochrony ich podstawowych praw zagrożonych przez zanieczyszczone powietrze – przede wszystkim prawa do zdrowia i życia.