W styczniu 2025 roku Unia Afrykańska (UA) przyjęła historyczną Deklarację z Kampali, wyznaczając ambitną ścieżkę transformacji systemów rolnictwa i żywności na kontynencie na lata 2026-2035. Ta strategiczna rama odchodzi od tradycyjnego podejścia skoncentrowanego wyłącznie na produkcji rolnej, wprowadzając kompleksowe spojrzenie na cały łańcuch dostaw żywności – od pola do stołu. Deklaracja, przyjęta podczas nadzwyczajnego szczytu UA w Kampali w Ugandzie, stanowi kluczowy krok w kierunku zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego, zwiększenia odporności i promowania zrównoważonego rozwoju w Afryce. Nowa strategia opiera się na sześciu kluczowych filarach: Produkcja, Handel, Inwestycje, Żywienie i Bezpieczeństwo Żywnościowe, Włączenie Społeczne oraz Zarządzanie. Celem jest nie tylko zwiększenie wydajności, ale także znaczące zmniejszenie strat pożniwnych o połowę, potrojone zwiększenie handlu wewnątrzafrykańskiego produktami rolnymi i spożywczymi oraz podniesienie udziału lokalnie przetworzonej żywności do 35% PKB sektora rolno-spożywczego do 2035 roku, a także zwiększenie plonów upraw o 45% do 2035 roku. W ramach tej inicjatywy zatwierdzono również dziesięcioletnią strategię i plan działania CAADP (Comprehensive Africa Agriculture Development Programme), który ma napędzać wzrost gospodarczy i postęp społeczny.
Deklaracja z Kampali stanowi ewolucję w stosunku do poprzednich zobowiązań, takich jak Deklaracja z Maputo (2003-2013) i Deklaracja z Malabo (2015-2025), kładąc większy nacisk na zintegrowane podejście do systemów żywnościowych. W obliczu wyzwań takich jak zmiany klimatyczne, presja populacyjna i problemy żywieniowe, w tym fakt, że ponad 1 miliard ludzi na kontynencie nie może sobie pozwolić na zdrową dietę, a około 20% populacji Afryki cierpi z powodu niedożywienia. Niskie wskaźniki plonów, wynoszące mniej niż 25% potencjału, kosztują kontynent 68 miliardów dolarów rocznie z powodu degradacji gleby i nieefektywnego wykorzystania nawozów, przywódcy afrykańscy reagują zjednoczoną agendą. Warto zauważyć, że celem jest mobilizacja 100 miliardów dolarów inwestycji w sektor rolno-spożywczy, co podkreśla jego rolę jako kluczowego motoru rozwoju kontynentu. Zwiększenie handlu wewnątrzkontynentalnego i przetwórstwa żywności może stworzyć nowe miejsca pracy, zwłaszcza dla młodzieży, oraz zmniejszyć zależność od importu.
Realizacja tych ambitnych celów wymaga znaczącego zaangażowania i skutecznego wdrożenia na poziomie krajowym i regionalnym. Wskazuje się na potrzebę zwiększenia nakładów budżetowych na rolnictwo, poprawy usług doradczych oraz zapewnienia autentycznego udziału wszystkich interesariuszy, w tym aktorów pozarządowych, którzy powinni wzmocnić badania i rzecznictwo polityczne. W krajach takich jak Nigeria, gdzie mniej niż 3% budżetu narodowego przeznacza się na rolnictwo, a około 18% ludności doświadcza niepewności żywnościowej, pilna potrzeba reform jest szczególnie widoczna. Sukces Deklaracji z Kampali będzie zależał od determinacji państw członkowskich w przekształcaniu wizji strategicznej w konkretne działania i trwałe alokacje zasobów, zapewniając, że korzyści dotrą do wszystkich warstw społeczeństwa, zwłaszcza do najbardziej wrażliwych grup, w tym do drobnych gospodarstw rolnych, które zapewniają do 80% żywności w Afryce Subsaharyjskiej. Podejście to, obejmujące zarówno aspekty ekonomiczne, jak i społeczne, ma na celu stworzenie bardziej efektywnych, włączających i zrównoważonych systemów żywnościowych, które będą w stanie sprostać wyzwaniom przyszłości i zapewnić dobrobyt dla przyszłych pokoleń.