Instytut Karolinska ogłosił 6 października 2025 roku przyznanie Nagrody Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny trzem naukowcom: Mary E. Brunkow, Fredowi Ramsdellowi i Shimonowi Sakaguchiemu. Uznanie to jest wyrazem ich fundamentalnych odkryć dotyczących tolerancji obwodowej, które zrewolucjonizowały nasze rozumienie funkcjonowania układu odpornościowego i otworzyły nowe ścieżki w leczeniu chorób autoimmunologicznych oraz nowotworów. Przełomowe badania laureatów pozwoliły zidentyfikować kluczowe mechanizmy, dzięki którym układ odpornościowy jest w stanie odróżnić obce patogeny od własnych tkanek organizmu, zapobiegając tym samym atakowaniu przez niego zdrowych komórek.
Odkrycie to jest szczególnie istotne w kontekście chorób autoimmunologicznych, takich jak cukrzyca typu 1 czy reumatoidalne zapalenie stawów, w których układ odpornościowy błędnie atakuje własne ciało. Prace Brunkow, Ramsdella i Sakaguchiego rzuciły światło na rolę komórek T regulatorowych (Treg), porównywanych do „strażników” układu odpornościowego, które monitorują inne komórki odpornościowe i utrzymują delikatną równowagę między obroną a tolerancją własnego organizmu. Odkrycia te, zapoczątkowane przez Shimon Sakaguchiego w 1995 roku, który zidentyfikował wcześniej nieznaną klasę komórek odpornościowych, stanowią dowód na złożoność układu odpornościowego, wykraczającą poza wcześniejsze przekonania o centralnej tolerancji w grasicy.
Mary E. Brunkow jest związana z Instytutem Biologii Systemów w Seattle, USA. Fred Ramsdell pracuje w Sonoma Biotherapeutics w San Francisco, USA. Shimon Sakaguchi wniósł swój wkład, będąc związany z Centrum Badawczym Chorób Immunologicznych na Uniwersytecie w Osace, Japonia. Kolejne badania Mary E. Brunkow i Freda Ramsdella w 2001 roku, dotyczące mutacji w genie Foxp3, kluczowym dla rozwoju komórek Treg, potwierdziły znaczenie tych mechanizmów w zapobieganiu chorobom autoimmunologicznym, takim jak rzadki zespół IPEX. Znaczenie tych odkryć wykracza poza podstawową wiedzę immunologiczną, stanowiąc fundament dla rozwoju nowych terapii. W obszarze chorób autoimmunologicznych badania koncentrują się na promowaniu tworzenia większej liczby komórek Treg, aby stłumić niepożądane reakcje immunologiczne. Z kolei w leczeniu nowotworów naukowcy poszukują sposobów na przełamanie bariery tworzonej przez komórki Treg, które mogą chronić komórki rakowe przed atakiem układu odpornościowego.
Już teraz trwają liczne badania kliniczne oceniające terapie oparte na komórkach Treg, a także inne innowacyjne podejścia, takie jak terapie komórkowe, inhibitory punktów kontrolnych czy szczepionki przeciwnowotworowe, które wykorzystują te fundamentalne odkrycia do walki z chorobami. Uroczystość wręczenia nagród odbędzie się 10 grudnia 2025 roku, upamiętniając rocznicę śmierci Alfreda Nobla.
Dalsze badania pokazują, że zaburzenia w mechanizmach tolerancji obwodowej leżą u podstaw wielu chorób przewlekłych. Na przykład, badania opublikowane w czasopiśmie 'Nature Immunology' w 2024 roku, wskazują na związek dysfunkcji regulatorowych komórek T z rozwojem takich stanów, jak reumatoidalne zapalenie stawów i toczeń. Naukowcy aktywnie pracują nad metodami modulacji aktywności tych komórek w celach terapeutycznych. Ponadto, postęp w tej dziedzinie przyczynia się do rozwoju bardziej skutecznych podejść immunoterapeutycznych w onkologii, umożliwiając aktywację układu odpornościowego do walki z nowotworami, nie powodując przy tym autoimmunologicznych skutków ubocznych. Osiągnięcia te świadczą o tym, że zrozumienie tolerancji obwodowej jest nie tylko akademickim zainteresowaniem, ale krytycznie ważnym kierunkiem dla współczesnej medycyny.