W Brukseli, dnia 16 października 2025 roku, Unia Europejska oficjalnie przyjęła zrewidowaną Dyrektywę Odpadową. Ten fundamentalny akt prawny wprowadza obowiązkowe ramy mające na celu radykalne ograniczenie ilości odpadów żywnościowych i tekstylnych na terenie całej UE. Decyzja ta stanowi przełomowy moment w regionalnej polityce ekologicznej, otwierając państwom członkowskim drogę do głębokiej transformacji ich modeli gospodarczych w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym.
Istotą dyrektywy jest ustanowienie konkretnych, mierzalnych wskaźników redukcji. W sektorze odpadów żywnościowych wyznaczono cel zmniejszenia ich ilości o 10% do roku 2030 w obszarach przetwórstwa i produkcji, w porównaniu ze średnimi rocznymi wynikami z lat 2021–2023. W przypadku handlu detalicznego, gastronomii oraz gospodarstw domowych wymogi są znacznie bardziej rygorystyczne: nakazano redukcję o 30% na mieszkańca, mierzoną na podstawie tego samego okresu bazowego. Te ambitne cele są pierwszymi tego typu ustalonymi na poziomie unijnym i wymuszają gruntowne przemyślenie całego cyklu życia produktów spożywczych.
Równolegle, dyrektywa wprowadza obowiązkowe systemy Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta (ROP) dla wyrobów tekstylnych i obuwia. Mechanizm ten przenosi ciężar finansowy zarządzania odpadami z samorządów lokalnych bezpośrednio na podmioty wprowadzające te produkty na rynek. Sektor tekstylny generuje w UE ogromną ilość 12,6 miliona ton odpadów rocznie, z czego zaledwie jedna piąta jest zbierana selektywnie w celu ponownego użycia lub recyklingu. Nowe regulacje mają za zadanie stymulować innowacje w projektowaniu i zwiększać odpowiedzialność przedsiębiorstw za cały cykl życia ich towarów.
Warto zaznaczyć, że mikroprzedsiębiorstwa otrzymają dodatkowy rok na wdrożenie wymogów ROP. Ponadto, podmioty gospodarki społecznej, zajmujące się zbieraniem i przetwarzaniem tekstyliów wtórnych, są zwolnione z obowiązków ROP, pod warunkiem, że stworzą własne systemy zbierania odpadów, finansowane przez organizacje odpowiedzialności producenta.
Komisja Europejska przeprowadzi kompleksowy przegląd wdrażania dyrektywy do roku 2027. Celem tego działania jest lepsze zrozumienie głównych przyczyn strat i marnotrawstwa żywności na etapie produkcji pierwotnej. Przegląd ten ma również rozważyć możliwość korekty celów wyznaczonych na 2030 rok oraz ustalenie nowych, długoterminowych wskaźników na okres po 2030 roku, potencjalnie aż do 2035 roku. Dodatkowo, Komisja jest zobowiązana do przyjęcia przepisów wykonawczych, które uwzględnią wahania przepływów turystycznych podczas oceny redukcji odpadów żywnościowych osiągniętej przez poszczególne państwa członkowskie.
Państwa członkowskie mają teraz 20 miesięcy na transpozycję przepisów dyrektywy do prawa krajowego. Na ustanowienie systemów ROP dla tekstyliów i obuwia przewidziano natomiast 30 miesięcy. Muszą one wyznaczyć właściwe organy odpowiedzialne za koordynację działań w zakresie zapobiegania powstawaniu odpadów żywnościowych do dnia 17 stycznia 2026 roku. Ponadto, konieczne jest dostosowanie krajowych programów zapobiegania marnotrawstwu żywności do wymaganych środków do dnia 17 października 2027 roku.
Ta zmiana regulacyjna, będąca elementem szerszego pakietu reform ekologicznych oraz Strategii UE na rzecz Zrównoważonych i Obiegowych Wyrobów Tekstylnych, ma nie tylko ograniczyć zanieczyszczenie środowiska, ale również stać się katalizatorem postępu technologicznego. Dyrektywa wzmacnia wkład UE w realizację Celu Zrównoważonego Rozwoju 12.3 oraz wspiera wdrażanie Planu Działania na rzecz Gospodarki o Obiegu Zamkniętym. Dane opublikowane przez ESTAT za lata 2020–2023 wskazują na utrzymujące się znaczne ilości odpadów żywnościowych i brak wyraźnej tendencji spadkowej. Z tego względu, przyjęcie zrewidowanej dyrektywy jest kluczowym krokiem, który ma przywrócić UE na ścieżkę osiągania założonych celów środowiskowych.