Łotewski Sejm głosuje za wyjściem z Konwencji Stambulskiej, ustanawiając precedens w UE

Dnia 30 października 2025 roku łotewski parlament, znany jako Sejm, podjął decyzję o wypowiedzeniu Konwencji Stambulskiej. Jest to kluczowy międzynarodowy dokument mający na celu skuteczne zwalczanie przemocy wobec kobiet oraz przemocy domowej. Chociaż do pełnego uprawomocnienia tej historycznej decyzji niezbędny jest jeszcze ostateczny podpis Prezydenta Edgars Rinkēvičsa, sam akt głosowania ustanawia bezprecedensowy moment. Łotwa stała się bowiem pierwszym państwem członkowskim Unii Europejskiej, które zainicjowało procedurę wycofania się z tej umowy, kreując tym samym nowy i niepokojący precedens w europejskiej sferze prawnej. Wyniki głosowania wyraźnie odzwierciedliły głębokie podziały polityczne w kraju: 56 posłów poparło wniosek o wyjście, 32 było przeciw, a dwóch wstrzymało się od głosu.

Ta kontrowersyjna decyzja jest bezpośrednim odzwierciedleniem intensywnego, wieloletniego sporu wewnętrznego dotyczącego definicji wartości społecznych oraz optymalnych mechanizmów ochrony prawnej obywateli. Konwencja, pomimo że weszła w życie na Łotwie stosunkowo niedawno, bo w maju 2024 roku, po jej ratyfikacji w listopadzie 2023 roku, zdążyła już zainspirować konkretne działania. Wśród nich znalazło się opracowanie krajowego planu działania mającego na celu walkę z przemocą wobec kobiet oraz wprowadzenie do kodeksu karnego artykułu dotyczącego molestowania seksualnego. Mimo widocznych postępów, przeciwnicy wypowiedzenia, w tym posłanka Ramona Petraviča z ugrupowania „Łotwa na pierwszym miejscu”, stanowczo twierdzili, że zapisy dokumentu niosą ze sobą ryzyko narzucenia obcej i nieakceptowalnej „ideologii gender”. Ich główny zarzut koncentrował się na traktowaniu płci (gender) jako konstruktu społecznego, a nie biologicznego. Zwolennicy wyjścia z Konwencji argumentowali, że istniejące ustawodawstwo krajowe jest w pełni wystarczające do zapewnienia skutecznej ochrony ofiarom przemocy, bez konieczności przyjmowania kontrowersyjnych definicji.

Ten znaczący manewr polityczny w Sejmie odbył się w atmosferze eskalującego napięcia społecznego. Zaledwie dzień wcześniej, 29 października, około 5000 obywateli zebrało się na ulicach stolicy, Rygi, aby wyrazić swój sprzeciw wobec zerwania międzynarodowego porozumienia. Premier Evika Siliņa otwarcie opowiadała się za utrzymaniem Konwencji, ostrzegając publicznie, że wycofanie się z niej może zadać „drużgocący cios” międzynarodowej wiarygodności i reputacji państwa. Obawy dotyczące potencjalnej izolacji Łotwy na arenie międzynarodowej wyraził również Andris Suvajev, przewodniczący parlamentarnej grupy Postępowych. Co ciekawe, w głosowaniu doszło do złamania dyscypliny koalicyjnej, gdyż „Związek Zielonych i Rolników” niespodziewanie poparł wniosek o wyjście z Konwencji.

Debata w Sejmie była niezwykle intensywna i przeciągnęła się na ponad 13 godzin, podczas których poruszano drażliwe tematy, w tym wpływ zewnętrznych kampanii informacyjnych oraz teorie spiskowe. Partnerzy europejscy, w tym dyplomaci reprezentujący Niemcy, Francję i Wielką Brytanię, nie kryli swojego głębokiego zaniepokojenia zaistniałą sytuacją. Łotwa staje teraz przed ryzykiem dołączenia do grona państw, które odrzuciły Konwencję, stając obok Turcji – jedynego kraju, który oficjalnie wypowiedział to porozumienie w 2021 roku. Historyk Gatis Krūmiņš, który aktywnie uczestniczył w proteście, podkreślił, że ten krok może poważnie podważyć zaufanie do Łotwy jako stabilnego i wiarygodnego partnera międzynarodowego. Organizacje pozarządowe, takie jak Centrum dla Kobiet „Marta” oraz sieć WAVE Network, alarmują, że rezygnacja z Konwencji Stambulskiej może w praktyce zniweczyć dotychczasowy postęp osiągnięty w zakresie ochrony praw kobiet i pozbawić ofiary przemocy niezbędnego im wsparcia i mechanizmów bezpieczeństwa.