Trzej wybitni naukowcy – John Clarke, Michel H. Devoret oraz John M. Martinis – zostali uhonorowani Nagrodą Nobla w dziedzinie Fizyki w roku 2025. Wyróżnienie to jest wyrazem uznania za ich pionierskie prace nad zjawiskiem makroskopowego tunelowania kwantowego oraz kwantyzacji energii w obwodach elektrycznych. Ich przełomowe eksperymenty, przeprowadzone w połowie lat osiemdziesiątych XX wieku, dowiodły, że zasady mechaniki kwantowej, dotychczas obserwowane głównie na poziomie subatomowym, mogą manifestować się w znacznie większych, nadprzewodzących układach scalonych.
Laureaci, których badania otworzyły drogę dla zaawansowanych technologii kwantowych, to: John Clarke, profesor emerytowany z Uniwersytetu Kalifornijskiego w Berkeley, mający 83 lata; Michel H. Devoret, lat 72, profesor na Uniwersytecie Yale oraz Uniwersytecie Kalifornijskim w Santa Barbara; oraz John M. Martinis, lat 67, profesor na Uniwersytecie Kalifornijskim w Santa Barbara. W momencie przeprowadzania kluczowych badań, które wykorzystały nadprzewodzące obwody do zademonstrowania kwantowego tunelowania elektronów przez bariery energetyczne, wszyscy trzej naukowcy byli związani z UC Berkeley.
Odkrycie to stanowi kamień węgielny pod rozwój nowoczesnych technologii, obejmujących komputery kwantowe, precyzyjne sensory oraz systemy kryptograficzne. Możliwość obserwacji efektów kwantowych w większych systemach otworzyła ścieżki do tworzenia urządzeń zdolnych do rejestrowania subtelnych sygnałów i bezpiecznej wymiany informacji. Profesor Teodor Buchner z Politechniki Warszawskiej skomentował, że badania te będą miały duży wpływ na gospodarkę przyszłości. Komitet Noblowski podkreślił fundamentalne znaczenie tej pracy, stwierdzając, że obecnie nie istnieje zaawansowana technologia, która nie opierałaby się na mechanice kwantowej.
Badania te ukazują, że granica między światem klasycznym a kwantowym nie jest sztywna, lecz podlega kontroli poprzez właściwy dobór warunków, takich jak temperatura i materiał. Ustanowienie tej spójności między mikro- a makroświatem jest potężnym sygnałem o jedności reguł rządzących rzeczywistością, co pozwala na budowanie narzędzi o niespotykanej dotąd mocy obliczeniowej. Uroczystość wręczenia nagród zaplanowano na 10 grudnia 2025 roku w Sztokholmie, a prace laureatów wciąż inspirują fizyków do zgłębiania tajemnic koherencji kwantowej w układach makroskopowych.