W marcu 2025 roku, podczas prac wykopaliskowych w prowincji Diyarbakır w południowo-wschodniej Turcji, archeolodzy odkryli mozaikę z okresu późnorzymskiego lub wczesnobizantyjskiego. Mozaika o powierzchni około 35 metrów kwadratowych zdobią skomplikowane wzory geometryczne oraz symbole religijne, w tym Gwiazdę Dawida otaczającą chrześcijański krzyż, a także sześciowierszową inskrypcję w starożytnej grece. Odkrycie to rzuca nowe światło na interakcje kulturowe i religijne w regionie w czasach starożytnych.
Prace na cmentarzysku zostały wstrzymane, a o znalezisku poinformowano Muzeum w Diyarbakır, które natychmiast rozpoczęło prace ratunkowe. Zespół archeologów, historyków sztuki, konserwatorów i antropologów przez trzy tygodnie prowadził wykopaliska, odsłaniając mozaikę i inskrypcję. Trwają prace nad tłumaczeniem inskrypcji, która, jak się przypuszcza, może być formalną prośbą lub duchowym apelem. Eksperci podkreślają unikalność tego połączenia ikonograficznego, które oferuje wgląd w synkretyzm między tradycjami żydowskimi i chrześcijańskimi. Odkrycie to poszerza naszą wiedzę na temat współistnienia religijnego i tożsamości kulturowej w starożytności.
Mozaika została zabezpieczona geowłókniną, a teren uznano za obszar objęty obowiązkową ochroną. Odkrycie wzbudziło obawy wśród mieszkańców, ponieważ obszar ten odpowiada współczesnemu cmentarzowi. Rada Ochrony Dziedzictwa Kulturowego ustaliła, że nowe pochówki będą odbywać się w oddzielnej strefie. Eksperci uważają, że stanowisko archeologiczne znajduje się w pobliżu starożytnego miasta Memalan, które wciąż jest w dużej mierze niezbadane. Przyszłe wykopaliska mogą ujawnić większą osadę, potencjalnie rzucając światło na życie religijne i społeczne w starożytnej Anatolii. Odkrycie to jest uważane za jedno z najważniejszych w regionie w ostatnich latach. Inskrypcja, która jest nadal tłumaczona, może być kluczem do zrozumienia przeznaczenia budowli i kontekstu historycznego mozaiki. Badania archeologiczne w Turcji w ostatnich latach przyniosły wiele fascynujących odkryć. Na przykład, w 2023 roku odkryto starożytny warsztat ceramiczny w Kütahya, co świadczy o bogatej historii rzemiosła w regionie. Ponadto, w 2024 roku w Çanakkale odkryto pozostałości starożytnego miasta Tenedos, co dostarcza nowych informacji o historii handlu morskiego w starożytności. Te odkrycia, podobnie jak mozaika z Diyarbakır, podkreślają bogate dziedzictwo kulturowe Turcji i jej znaczenie jako pomostu między różnymi cywilizacjami. Odkrycie mozaiki z Diyarbakır ma również implikacje dla współczesnych społeczeństw. W kontekście globalnych napięć i konfliktów religijnych, znalezisko to przypomina o możliwości pokojowego współistnienia różnych wyznań i kultur. Mozaika, będąca symbolem synkretyzmu religijnego, może inspirować do dialogu i wzajemnego zrozumienia między różnymi grupami społecznymi. Warto również zauważyć, że odkrycie to może przyczynić się do rozwoju turystyki kulturowej w regionie, co z kolei może przynieść korzyści ekonomiczne dla lokalnej społeczności. W związku z tym, ważne jest, aby władze lokalne i krajowe podjęły odpowiednie kroki w celu ochrony i promocji tego cennego dziedzictwa kulturowego.