Rekordowy Błysk: Supermasywna Czarna Dziura J2245+3743 Świeci Jak 10 Trylionów Słońc

Społeczność astronomiczna odnotowała zdarzenie, które ustanawia nowy, zdumiewający rekord w zakresie obserwowanej mocy we Wszechświecie: najjaśniejszą i najbardziej odległą emisję pochodzącą z czarnej dziury, jaką kiedykolwiek zarejestrowano. Ten kolosalny wyrzut energii, którego blask jest równoważny połączonemu światłu dziesięciu trylionów Słońc, ma swoje źródło w aktywnym jądrze galaktyki (AGN) o nazwie J2245+3743. Obiekt ten znajduje się w imponującej odległości około 10 miliardów lat świetlnych od Ziemi. Zjawisko to stanowi dosłownie echo wydarzeń, które miały miejsce we wczesnym Wszechświecie, w okresie, gdy światło dopiero rozpoczynało swoją podróż w kierunku naszej planety. Obserwacja ta dostarcza bezcennych informacji na temat procesów zachodzących w kosmicznych centrach mocy miliardy lat temu.

Pierwsze, niepokojące sygnały tej potężnej anomalii zostały zauważone już w 2018 roku. Naukowcy wykorzystali dane zgromadzone przez Zwicky Transient Facility (ZTF) w Obserwatorium Palomar, będącym częścią California Institute of Technology (Caltech), a także informacje z przeglądu Catalina Real-Time Transient Survey. W ciągu zaledwie kilku miesięcy, jasność tego kosmicznego źródła wzrosła aż czterdziestokrotnie, osiągając apogeum, które okazało się trzydzieści razy intensywniejsze niż jakikolwiek wcześniej udokumentowany tego rodzaju rozbłysk. Matthew Graham z Caltech, który przewodził zespołowi badawczemu, wyraźnie zaznaczył, że skala energetyczna tego obiektu jest nieporównywalna z żadnym z aktywnych jąder galaktyk, które były badane dotychczas. Najbardziej prawdopodobna interpretacja tego spektakularnego fenomenu to Zdarzenie Rozdarcia Pływowego (TDE), czyli moment, w którym supermasywna czarna dziura, dzięki swojej potężnej grawitacji, rozrywa na strzępy gwiazdę, która przekroczyła krytyczną granicę zbliżenia.

Na podstawie szczegółowych analiz, oszacowano, że czarna dziura rezydująca w J2245+3743 ma masę wynoszącą w przybliżeniu 500 milionów mas Słońca. Zespół badawczy obliczył, że gwiazda, która została wciągnięta w ten grawitacyjny wir, musiała być olbrzymem – jej masa przekraczała masę Słońca co najmniej trzydziestokrotnie. Odkrycie J2245+3743 stawia go na czele listy najjaśniejszych TDE, deklasując poprzedniego rekordzistę, znanego pod intrygującą nazwą „Strashnaya Barbie”, który był trzydzieści razy mniej intensywny. Co ciekawe, wyjątkowość tej obserwacji wynika nie tylko z jej monumentalnej skali, ale także ze sposobu, w jaki ją postrzegamy: z powodu zjawiska kosmologicznego spowolnienia czasu, wywołanego rozszerzaniem się Wszechświata, obserwujemy ten kosmiczny kataklizm w ekstremalnie zwolnionym tempie, niczym na filmie poklatkowym.

Graham użył sugestywnej metafory, porównując trwający proces do „ryby, która utknęła w połowie drogi w gardzieli wieloryba”, aby zobrazować, że akt pochłaniania gwiazdy wciąż trwa i nie został jeszcze zakończony. Choć dla obserwatorów na Ziemi minęło już siedem lat od momentu pierwszego wykrycia, w układzie samej czarnej dziury ten sam okres odpowiada zaledwie dwóm latom. Badanie takich zdarzeń, które zazwyczaj są trudne do uchwycenia, ponieważ zachodzą w gęstych centrach galaktyk, gdzie dysk akrecyjny często maskuje podobne procesy, otwiera nowe horyzonty poznawcze. Pozwala to na lepsze zrozumienie kluczowej roli, jaką supermasywne czarne dziury odgrywają w kształtowaniu i kierowaniu ewolucją galaktyk w skali kosmicznej, dostarczając unikalnych danych na temat dynamiki wczesnego Wszechświata.