Dane z teleskopów „Euclid” i „Herschel”: Astronomowie potwierdzają spowolnienie tempa powstawania gwiazd we Wszechświecie

Międzynarodowy zespół astronomów, wykorzystując połączone zbiory danych pochodzące z dwóch kluczowych misji Europejskiej Agencji Kosmicznej (ESA) – teleskopów „Euclid” i „Herschel” – doszedł do przełomowego i fundamentalnego wniosku dotyczącego kosmicznej ewolucji. Naukowcy stwierdzili, że epoka najintensywniejszego i najbardziej aktywnego formowania się gwiazd we Wszechświecie już definitywnie minęła. To doniosłe spostrzeżenie opiera się na najbardziej precyzyjnym i dokładnym pomiarze temperatury galaktyk, jaki kiedykolwiek przeprowadzono w historii obserwacji kosmicznych, dostarczając nam nowego spojrzenia na termiczną historię kosmosu.

Kluczowym etapem tego obszernego i skomplikowanego badania było staranne zestawienie informacji. Dane zebrane przez teleskop „Euclid”, który rozpoczął swoją ambitną misję w 2023 roku, zostały porównane z archiwalnymi obserwacjami dostarczonymi przez „Herschel”, funkcjonujący w przestrzeni kosmicznej w latach 2009–2013. Uczeni poddali szczegółowej analizie promieniowanie cieplne, emitowane przez kosmiczny pył gwiezdny, w imponującej próbce obejmującej aż 2,6 miliona galaktyk. Wśród badaczy, którzy prowadzili te prace, znaleźli się między innymi doktor Riley Gill z Uniwersytetu Kolumbii Brytyjskiej (UBC) oraz ceniony kosmolog Douglas Scott.

Ich odkrycia są jednoznaczne: w ciągu ostatnich 10 miliardów lat średnia temperatura galaktyk uległa obniżeniu o około 10 kelwinów. Ten mierzalny spadek temperatury nie jest zjawiskiem marginalnym; stanowi on bezpośredni i niezaprzeczalny wskaźnik postępującego spowolnienia procesów narodzin nowych gwiazd. W przeszłości, gdy Wszechświat był znacznie młodszy i bardziej dynamiczny, tempo formowania się gwiazd było szacowane na niemal dziesięciokrotnie wyższe niż to obserwowane obecnie.

Astronomowie wyjaśniają, że galaktyki o wyższej temperaturze, które naturalnie zawierały większą ilość masywnych i gorących gwiazd, wykazywały znacznie intensywniejsze tempo gwiazdotwórczości. Ochładzanie się pyłu w galaktykach, precyzyjnie zarejestrowane w trakcie analizy, jest de facto sygnałem wyczerpywania się „surowca” – czyli gazu i pyłu – niezbędnego do kondensacji i powstania kolejnych pokoleń ciał niebieskich. To potwierdza, że Wszechświat osiągnął już swój kosmiczny szczyt aktywności i nieuchronnie wkracza w fazę stopniowego, długotrwałego stygnięcia.

Teleskop „Euclid” nie zwalnia tempa, kontynuując swoją misję stworzenia najbardziej szczegółowej trójwymiarowej mapy kosmosu. Już w marcu 2025 roku dostarczył on dane dotyczące 26 milionów galaktyk, z których wiele znajduje się w odległości przekraczającej 10,5 miliarda lat świetlnych. W przedsięwzięciu tym uczestniczyła szeroka międzynarodowa kolaboracja, skupiająca 175 specjalistów z różnych ośrodków naukowych. Doktor Scott podsumował te wnioski z pewną dozą fatalizmu, stwierdzając, że „od teraz Wszechświat będzie stawał się po prostu chłodniejszy i martwiejszy”.

Naukowcy jednocześnie podkreślają, że choć proces ten jest nieodwracalny i dotyczy całego kosmosu, jego skutki dla Ziemi i naszego Układu Słonecznego będą odczuwalne dopiero w bardzo odległej przyszłości – za wiele dziesiątek miliardów lat. Co więcej, analiza wykazała, że najwcześniejsze galaktyki uwzględnione w próbce charakteryzowały się średnią temperaturą wynoszącą około 35 kelwinów (co odpowiada w przybliżeniu -238°C). Ta wysoka temperatura świadczy o tym, że procesy gwiazdotwórcze przebiegały z pełną mocą, kiedy Wszechświat liczył sobie zaledwie około 500 milionów lat. Odkrycie to stanowi solidne wsparcie dla istniejących teoretycznych modeli ewolucji cieplnej kosmosu, potwierdzając jego dynamiczną i ciągle zmieniającą się naturę.