Arktyka przechodzi transformację w alarmującym tempie, ogrzewając się niemal czterokrotnie szybciej niż średnia globalna. Kluczowym czynnikiem napędzającym te zmiany jest "atlantyfikacja" – proces polegający na coraz większym wpływie cieplejszych i bardziej słonych wód z Atlantyku na arktyczny ekosystem morski. Badania wskazują, że zjawisko to rozpoczęło się już pod koniec okresu przedprzemysłowego, a jego apogeum przewiduje się około roku 2060. Napływ coraz cieplejszych mas wodnych znacząco przekształca delikatny system klimatyczny regionu.
Rok 2024 przyniósł globalnie rekordowe temperatury, co z kolei przyspieszyło topnienie lodowców i podnoszenie się poziomu mórz. Trendy te są ściśle powiązane ze zmianami obserwowanymi w Arktyce, budząc obawy o możliwość wystąpienia lata bez lodu morskiego już w okolicach 2027 roku. Naukowcy podkreślają, że atlantyfikacja, napędzana anomalnymi napływami wód atlantyckich i modulowana przez lokalne procesy, stanowi kluczowy etap w kierunku nowego stanu arktycznego klimatu.
Zjawisko to ma głębokie konsekwencje dla życia w oceanie. Obserwuje się "borealizację" – ekspansję gatunków typowych dla cieplejszych wód, takich jak dorsz czy śledź, na północ, podczas gdy arktyczne gatunki, na przykład dorsz polarny, odnotowują spadki populacji. Zmiany te wpływają na całe sieci troficzne, modyfikując dostępność składników odżywczych i warunki życia dla organizmów morskich.
Proces atlantyfikacji jest powiązany z cyklicznym zjawiskiem zwanym "dipolem arktycznym" – wzorcem cyrkulacji atmosferycznej, który wpływa na wymianę wód między Atlantykiem a Arktyką. Zmiany w tym cyklu mogą regulować przepływ ciepłych wód z Atlantyku, co z kolei wpływa na tempo topnienia lodu. Naukowcy wskazują, że obecne modele klimatyczne mogą niedoszacowywać skali atlantyfikacji, co sugeruje, że przyszłe ocieplenie i tempo utraty lodu mogą być szybsze, niż przewidywano.
Globalny kontekst zmian w Arktyce jest równie niepokojący. W 2024 roku odnotowano najwyższe stężenia gazów cieplarnianych, w tym znaczący wzrost poziomu dwutlenku węgla. Globalne temperatury, zarówno na lądzie, jak i na oceanach, osiągnęły rekordowe wartości, podobnie jak zawartość ciepła w oceanach. Utrata masy lodowców była największa w historii pomiarów, a poziom mórz kontynuował swój rekordowy wzrost. Te globalne trendy podkreślają pilną potrzebę zrozumienia i reagowania na dynamiczne procesy zachodzące w naszych oceanach, które kształtują przyszłość planety.