Język judeo-hiszpański: język zagrożony wyginięciem i wysiłki na rzecz rewitalizacji

Tradycja ustna miała fundamentalne znaczenie dla przekazywania wiedzy, historii i wartości z pokolenia na pokolenie, zwłaszcza w społecznościach rdzennych i wiejskich. Jednak globalizacja i postęp technologiczny zagroziły wielu językom mniejszościowym, w tym judeo-hiszpańskiemu. Język judeo-hiszpański, znany również jako ladino lub djudezmo, to język wywodzący się ze średniowiecznego kastylijskiego, historycznie używany przez Żydów sefardyjskich wygnanych z Hiszpanii w 1492 roku. Język ten zachował wiele cech starego hiszpańskiego, w tym słownictwo i struktury gramatyczne, które zniknęły ze współczesnego hiszpańskiego. Po wypędzeniu Żydów z Półwyspu Iberyjskiego, Sefardyjczycy osiedlili się w regionach takich jak Imperium Osmańskie, gdzie judeo-hiszpański ewoluował niezależnie, włączając wpływy z języka tureckiego, greckiego, arabskiego, francuskiego i włoskiego. Obecnie judeo-hiszpański jest używany w rozproszonych społecznościach w Izraelu, Turcji, Grecji, Maroku, Ameryce i innych krajach. Jednak liczba użytkowników maleje i w wielu przypadkach jest używany w kontekście rodzinnym lub religijnym. Podejmowane są wysiłki na rzecz jego rewitalizacji poprzez nauczanie i literaturę, takie jak utworzenie Narodowej Akademii Języka Judeo-Hiszpańskiego w Izraelu, która ma na celu zachowanie i promowanie używania tego języka. Utrata języków oznacza również zanik mitów, legend i tradycyjnej wiedzy. Według UNESCO tysiące języków jest zagrożonych wyginięciem. Rewitalizacja językowa i rejestracja tradycji ustnej to kluczowe wysiłki na rzecz zachowania tego niematerialnego dziedzictwa. Ochrona języków to ochrona różnorodności kulturowej ludzkości. Oprócz judeo-hiszpańskiego, inne języki europejskie są poważnie zagrożone. Na przykład język buduch, którym mówi zaledwie 200 osób we wsi w północno-wschodnim Azerbejdżanie, oraz wymysorys, którym mówi mniej niż 20 osób w Polsce. UNESCO zidentyfikowało 52 języki europejskie jako „poważnie zagrożone”, co oznacza, że są używane tylko przez najstarsze pokolenia i grozi im całkowite zniknięcie. Zachowanie tych języków jest niezbędne do utrzymania przy życiu unikalnej części historii kulturowej Europy i świata. Niezbędne jest wspieranie inicjatyw, które promują ich nauczanie i używanie, a także dokumentowanie i rozpowszechnianie ich bogactwa językowego i kulturowego dla przyszłych pokoleń.