Podstawowa zasada osiągania wewnętrznej stabilności psychicznej głosi, że źródłem napięcia nie jest samo zdarzenie, lecz wyłącznie nasza wewnętrzna ocena tego, co się dzieje. Te przełomowe wnioski są dziełem doktor Ellen Langer, cenionej profesor psychologii na Uniwersytecie Harvarda i uznanej pionierki w dziedzinie badań nad uważnością. Langer, która w 1981 roku jako pierwsza kobieta uzyskała stałe stanowisko profesorskie na Wydziale Psychologii Harvardu, przekonuje, że zmiana sposobu postrzegania codziennych realiów może znacząco ograniczyć nadmierne reakcje emocjonalne.
Podczas niedawnej rozmowy z Mel Robbins, profesor Langer wyraźnie określiła swoje stanowisko: „Stresu nie wywołują wydarzenia; stres wywołuje to, jak na nie patrzymy”. Zauważa ona, że wiele osób ma tendencję do wyolbrzymiania drobnych, życiowych niepowodzeń – takich jak nieudany obiad czy niewielka stłuczka samochodowa – do rozmiarów osobistej katastrofy. Ekspertka podkreśla, że aby stres się pojawił, muszą zaistnieć dwa warunki: pewność, że wydarzy się coś niepożądanego, oraz przekonanie o katastrofalnym charakterze tego rezultatu. Przeformułowanie tych momentów i umieszczenie ich w odpowiednim kontekście pozwala uwolnić się od znacznej ilości zbędnego niepokoju.
Langer proponuje skuteczną metodę przeciwdziałania „katastroficznym” myślom: należy je aktywnie zakwestionować, znajdując trzy lub cztery istotne argumenty przemawiające za tym, że przewidywany czarny scenariusz może się nie ziścić. Ten proces wewnętrznego dochodzenia natychmiast osłabia uścisk napięcia, ponieważ opiera się na zrozumieniu, że to nasze wewnętrzne narracje bezpośrednio kształtują reakcje emocjonalne. Prawdziwa uważność, zdaniem Langer, nie polega na tłumieniu myśli, lecz na ich bezstronnym obserwowaniu. Zachęca ona do transformacji zmartwienia w żywą ciekawość, zadając sobie pytanie: „Załóżmy, że to się stało. Jaką realną korzyść mogłoby to przynieść?”
Badania Langer dotyczące związku między ciałem a umysłem wyraźnie demonstrują potęgę nastawienia psychicznego. W jednym z jej najsłynniejszych eksperymentów, przeprowadzonym na pokojówkach hotelowych, uczestniczkom zasugerowano, aby postrzegały swoją ciężką pracę fizyczną jako pełnowartościowy trening. W rezultacie ich subiektywne poczucie zdrowia uległo poprawie, mimo że faktyczne warunki pracy pozostały niezmienione. To potwierdza zdolność psychologicznego nastawienia do wpływania na fizjologię. Podobnie, pracując z pacjentami cierpiącymi na przewlekłe dolegliwości, Langer odkryła, że objawy ulegały wahaniom, nawet jeśli pacjenci koncentrowali się wyłącznie na pogorszeniu. Instruując ich, aby regularnie oceniali swój stan i porównywali go z poprzednimi pomiarami, dała im poczucie kontroli, ukazując zmienność ich kondycji i podnosząc ogólne samopoczucie.
Ten proces ciągłej, przemyślanej analizy wspiera elastyczność umysłu i stymuluje adaptacyjne reakcje na zmieniające się okoliczności. Co więcej, eksperymenty Langer, w tym słynne badanie „Przeciw zegarowi” (Counterclockwise), w którym starsi mężczyźni wykazywali poprawę zdrowia, po prostu zachowując się tak, jakby byli o dwadzieścia lat młodsi, dowodzą, że nasz stan wewnętrzny nie jest jedynie reakcją, ale aktywnym procesem twórczym. W dzisiejszym świecie, przepełnionym informacjami i niepewnością, zdolność do dostrzegania nowości i patrzenia na świat z różnych perspektyw, jak twierdzi Langer, otwiera przed nami znacznie więcej ścieżek, niż jesteśmy w stanie sobie wyobrazić.