Recent onderzoek toont aan dat overbevissing en milieuveranderingen aanzienlijke genetische veranderingen hebben veroorzaakt in de Oostzee-kabeljauw (*Gadus morhua*), wat van invloed is op de grootte en reproductieve capaciteiten. Het begrijpen van deze genetische verschuivingen is cruciaal voor conserveringsinspanningen en benadrukt de diepgaande invloed die menselijke activiteiten hebben op mariene ecosystemen.
Een studie gepubliceerd in *Science Advances* toont voor het eerst aan dat een mariene soort detecteerbare genomische veranderingen heeft ondergaan als gevolg van exploitatie. Dr. Kwi Young Han, de hoofdauteur, verklaarde: “Selectieve overbevissing heeft het genoom van de Oostzee-kabeljauw veranderd. De afname van de gemiddelde grootte correleert met een vermindering van de groeisnelheid. Dit is het eerste bewijs dat evolutionaire veranderingen in het genoom van een mariene populatie aantoont onder extreme exploitatie.”
Onderzoekers identificeerden genetische varianten geassocieerd met lichaamsgroei die directionele selectie ondergingen, en in de loop van de tijd vaker of minder vaak voorkwamen. Deze genetische regio's overlappen met genen die betrokken zijn bij groei en voortplanting. Er werd ook een chromosomale inversie waargenomen, een structurele verandering geassocieerd met aanpassing aan het milieu, volgens hetzelfde selectiepatroon.
Om tot deze conclusies te komen, analyseerde het team de otolieten (gehoorstenen) van 152 kabeljauwen die tussen 1996 en 2019 in het Bornholm-bekken waren gevangen. Deze structuren, vergelijkbaar met boomringen, registreren de jaarlijkse groei van de vis. Met behulp van chemische analyses en DNA-sequencing met hoge resolutie, volgden onderzoekers hoe de groei en genetische samenstelling van de kabeljauw in 25 jaar veranderden.
De resultaten tonen aan dat individuen met snelle groei bijna verdwenen zijn, terwijl degenen die eerder en in kleinere afmetingen volwassen worden, een evolutionair voordeel hebben gehad onder visserijdruk. Prof. dr. Thorsten Reusch, de leider van het onderzoeksteam, legde uit: “Wanneer de grootste individuen constant worden verwijderd, begunstigt natuurlijke selectie kleinere vissen die sneller reproduceren. We zijn getuige van een evolutionair proces dat wordt versneld door menselijke interventie.”
Dit heeft waarschijnlijk geleid tot het verlies van varianten geassocieerd met snellere groei en late rijping. De overlevende kabeljauw wordt eerder volwassen, is kleiner en heeft een verminderde reproductieve capaciteit. Het verlies van genetische diversiteit betekent ook een verminderd vermogen om zich aan te passen aan toekomstige milieuveranderingen.
Gegevens verzameld in 2025 tijdens de ALKOR-expeditie tonen aan dat, ondanks visverboden, er geen duidelijke tekenen zijn van herstel van de lichaamsgrootte van de kabeljauw. Dit onderstreept de noodzaak van aanvullende maatregelen om deze soort te behouden en het mariene ecosysteem van de Oostzee te beschermen. Dit onderzoek onderstreept het belang van duurzame visserijpraktijken en de noodzaak om de mariene biodiversiteit te beschermen.