Wetenschappers hebben voor het eerst een object waargenomen dat mogelijk een protoplaneet is, terwijl het zich vormt binnen de spiraalarm van de jonge ster HD 135344B. Deze ster bevindt zich op 440 lichtjaar afstand van de aarde in het sterrenbeeld Lupus.
Met behulp van de Enhanced Resolution Imager and Spectrograph (ERIS) op de Very Large Telescope (VLT) van ESO in Chili, hebben astronomen dit object gedetecteerd. Het bevindt zich aan de basis van een van de spiraalvormige armen van de protoplanetaire schijf rond de ster, precies op de locatie waar theoretische modellen een planeet voorspellen die deze schijfkenmerken genereert. De schattingen wijzen uit dat het object ongeveer twee keer de massa van Jupiter heeft en rond zijn ster draait op een afstand die vergelijkbaar is met de afstand van Neptunus tot onze zon. Het accreteert materiaal naarmate het groeit.
Deze observatie markeert een mijlpaal omdat het de eerste keer is dat astronomen direct een protoplaneet hebben waargenomen binnen een spiraalarm van een protoplanetaire schijf. Eerdere waarnemingen van vergelijkbare structuren in andere systemen werden geïnterpreteerd als indirecte tekenen van opkomende planeten, maar hun licht was nooit direct gedetecteerd. Een ander team van astronomen gebruikte dezelfde ERIS-instrument om het V960 Mon-systeem te observeren, een ster in een vroeg stadium van zijn ontwikkeling. Nieuwe beelden onthullen een compact, helder object nabij een spiraalarm, mogelijk een vormende planeet of een bruine dwerg. Dit zou het eerste directe bewijs kunnen zijn van een object dat is ontstaan door gravitationele instabiliteit, een proces waarbij klonten materiaal rond een jonge ster samentrekken.
Deze ontdekkingen, gepubliceerd in Astronomy & Astrophysics en The Astrophysical Journal Letters, zijn gebaseerd op observaties met hoge resolutie en vertegenwoordigen een aanzienlijke vooruitgang in het bestuderen van de processen die leiden tot de geboorte van reuzenplaneten. Ze bieden nieuwe perspectieven op planeetvorming en de dynamiek van protoplanetaire schijven, en dragen bij aan een dieper begrip van hoe nieuwe werelden ontstaan. De ERIS-instrumentatie, die de capaciteiten van de VLT verbetert met adaptieve optiek, stelt astronomen in staat om scherpere beelden te verkrijgen dan voorheen mogelijk was, zelfs beter dan de Hubble Space Telescope in bepaalde omstandigheden.