Doanh nhân và nhà đầu tư tỷ phú Mark Cuban đang nhấn mạnh tầm quan trọng sống còn của việc duy trì đầu tư liên tục vào nghiên cứu trí tuệ nhân tạo (AI) của Hoa Kỳ để giữ vững vị thế cạnh tranh toàn cầu, đặc biệt là trước Trung Quốc. Lời kêu gọi này diễn ra trong bối cảnh một sắc lệnh hành pháp mới của Tổng thống Donald Trump, có hiệu lực từ ngày 8 tháng 8 năm 2025, trao quyền kiểm soát các khoản tài trợ liên bang cho các nhà hoạch định chính sách, gây ra những lo ngại sâu sắc trong cộng đồng khoa học về những tác động tiềm tàng đối với sự đổi mới và tiến bộ nghiên cứu.
Cuban lập luận rằng tài sản trí tuệ (IP) độc đáo do Mỹ sản xuất là yếu tố then chốt cho sự phát triển của các mô hình AI tiên tiến như ChatGPT và Gemini. Ông đề xuất rằng việc cấp phép IP này có thể giúp bù đắp chi phí nghiên cứu và nâng cao giá trị của các mô hình này. Hơn nữa, việc giữ chân các nhà khoa học, tiến sĩ và chuyên gia hàng đầu tại Hoa Kỳ là vô cùng cần thiết để thúc đẩy sự đổi mới trong nước và đảm bảo các mô hình AI của Mỹ dẫn đầu thế giới. Quan điểm này phản ánh sự nhận thức sâu sắc về vai trò không thể thiếu của nguồn nhân lực chất lượng cao và tài sản trí tuệ trong cuộc đua công nghệ toàn cầu.
Sắc lệnh hành pháp của Tổng thống Trump cho phép các quan chức chính trị xem xét và điều chỉnh các cơ hội tài trợ theo các ưu tiên của cơ quan và lợi ích quốc gia. Sắc lệnh này cũng cho phép chấm dứt các khoản tài trợ hiện tại và tương lai bất cứ lúc nào, đồng thời tạm dừng các thông báo tài trợ mới cho đến khi tuân thủ các quy trình mới. Điều này đã gây ra mối quan ngại lớn trong cộng đồng khoa học, những người lo ngại rằng việc này có thể làm suy yếu tính chất phi chính trị của việc tài trợ nghiên cứu, cản trở tiến bộ y tế và có thể dẫn đến hiện tượng "chảy máu chất xám ngược" (reverse brain drain), khi các tài năng khoa học di cư sang các quốc gia khác đang tích cực đầu tư vào lĩnh vực này.
Trong khi Cuban nhấn mạnh sự cần thiết của việc đầu tư mạnh mẽ vào AI, Hoa Kỳ đang có những động thái đáng chú ý trong lĩnh vực này. Quỹ Khoa học Quốc gia (NSF) đã công bố khoản đầu tư 100 triệu USD vào năm viện nghiên cứu AI quốc gia nhằm thúc đẩy nghiên cứu cơ bản và ứng dụng thực tiễn, đồng thời hỗ trợ phát triển lực lượng lao động AI. Đầu tư tư nhân vào AI của Mỹ cũng ghi nhận mức tăng trưởng ấn tượng, đạt 109,1 tỷ USD vào năm 2024, vượt xa nhiều quốc gia khác. Tuy nhiên, sự cạnh tranh từ Trung Quốc là không hề nhỏ. Quốc gia này được dự báo sẽ chi tiêu từ 84 đến 98 tỷ USD cho chi tiêu vốn AI trong năm 2025, với phần lớn nguồn vốn đến từ chính phủ, thể hiện chiến lược tập trung vào việc trở thành trung tâm đổi mới AI toàn cầu.
Các nhà nghiên cứu tại các tổ chức uy tín như Đại học Harvard đã bày tỏ sự lo ngại sâu sắc về việc các khoản tài trợ liên bang bị đình chỉ hoặc hủy bỏ, ước tính lên tới hàng triệu đô la. Điều này không chỉ làm gián đoạn các dự án nghiên cứu dài hạn mà còn có nguy cơ làm chậm lại quá trình thu thập dữ liệu khí hậu và các sáng kiến năng lượng tái tạo. Sự bất ổn trong nguồn tài trợ có thể dẫn đến việc các nhà khoa học phải đối mặt với tình trạng thất nghiệp hoặc tìm kiếm cơ hội ở nước ngoài, làm suy yếu năng lực đổi mới và vị thế dẫn đầu khoa học của Hoa Kỳ.
Trong bối cảnh này, lời kêu gọi của Mark Cuban không chỉ là lời cảnh báo về sự cạnh tranh quốc tế mà còn là lời nhắc nhở về tầm quan trọng của việc duy trì một hệ sinh thái nghiên cứu mạnh mẽ và ổn định. Việc cân bằng giữa lợi ích quốc gia và tính độc lập của nghiên cứu khoa học là một thách thức đòi hỏi sự cân nhắc chiến lược và cam kết lâu dài để đảm bảo Hoa Kỳ tiếp tục dẫn đầu trong lĩnh vực AI và các công nghệ tiên tiến khác.