“Tôi tư duy, vậy tôi tồn tại.” Câu nói nổi tiếng này của René Descartes đã định hình sự hiểu biết của chúng ta về tâm trí và ý thức kể từ thế kỷ 17. Tuy nhiên, một nghiên cứu khoa học thần kinh đột phá được công bố trên tạp chí Nature cho thấy một sự thay đổi căn bản trong quan điểm này. Nghiên cứu chỉ ra rằng ý thức có thể không bắt nguồn từ suy nghĩ, mà từ những cảm giác của cơ thể.
Phát hiện này, nếu được xác nhận, có thể cách mạng hóa không chỉ triết học mà còn cả y học, đặc biệt là trong cách chúng ta chăm sóc bệnh nhân hôn mê hoặc gặp khó khăn trong giao tiếp. Nghiên cứu này có sự hợp tác của 256 nhà nghiên cứu từ 12 phòng thí nghiệm quốc tế. Mục tiêu của họ là kiểm tra hai lý thuyết nổi bật về ý thức: Thuyết Không gian làm việc thần kinh toàn cầu (GNWT), liên kết ý thức với sự sẵn có thông tin rộng rãi trong não, và Thuyết Thông tin tích hợp (IIT), nhấn mạnh vai trò của việc xử lý thông tin giác quan.
Các nhà nghiên cứu đã sử dụng nhiều kỹ thuật khác nhau, bao gồm EEG, fMRI và MEG, để ghi lại hoạt động của não trong khi những người tham gia xem các hình ảnh đơn giản. Kết quả cho thấy hoạt động liên quan đến ý thức rõ rệt hơn ở các vùng sau của não, đặc biệt là vỏ não thị giác và các vùng cảm giác. Điều này thách thức sự tập trung của GNWT vào vỏ não trước trán. Nghiên cứu cũng cho thấy rằng ý thức dường như là một quá trình liên tục, gắn liền với việc xử lý cảm giác, thay vì một “sự lóe sáng” nhận thức đột ngột.
Sự thay đổi trong hiểu biết này có những ý nghĩa quan trọng, đặc biệt là trong bối cảnh y tế. Nếu ý thức bắt nguồn từ trải nghiệm giác quan, các phương pháp phát hiện nó ở người khác, chẳng hạn như bệnh nhân hôn mê, cần được đánh giá lại. Nhà thần kinh học Christof Koch chỉ ra rằng một tỷ lệ đáng kể bệnh nhân trong những tình trạng này tử vong sau khi có quyết định chấm dứt điều trị. Nếu ý thức có thể được xác định tốt hơn thông qua các chỉ số cảm giác, nó có thể giúp tránh những sai sót trong chẩn đoán.
Mặc dù nghiên cứu mở ra những con đường mới để hiểu về ý thức, nhưng một số nhà nghiên cứu cảnh báo rằng nó có thể xác định các điều kiện của ý thức chứ không phải bản thân ý thức. Tuy nhiên, nghiên cứu cho thấy một cách tiếp cận gắn liền với cơ thể, giác quan và có lẽ là nhân văn hơn để hiểu bản chất của sự tồn tại của chúng ta. Có lẽ, thay vì “Tôi tư duy, vậy tôi tồn tại”, một châm ngôn mới cho thế kỷ 21 có thể là: “Tôi cảm nhận, vậy tôi tồn tại.”