Các hình thái gió mùa vẫn duy trì sự hiện diện trên khắp tiểu lục địa Ấn Độ, với các quan sát gần đây cho thấy hoạt động mưa tiếp diễn. Mặc dù có những chi tiết cụ thể theo từng vùng, bối cảnh khí tượng rộng lớn hơn cho thấy sự ảnh hưởng liên tục từ các hệ thống hoàn lưu khí quyển và các rãnh áp thấp. Những hệ thống này đang góp phần tạo ra lượng mưa trên diện rộng đến khá rộng rãi ở nhiều khu vực.
Các hiện tượng thời tiết liên quan bao gồm dông và mưa vừa, với khả năng có những trận mưa lớn hơn ở những khu vực riêng lẻ. Các nhà khí tượng học đang theo dõi chặt chẽ những diễn biến này vì chúng ảnh hưởng đến thời tiết khu vực. Theo Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia, lượng mưa trung bình hàng năm ở Ấn Độ trong 110 năm qua là 899 mm, nhưng gió mùa có thể dao động trong khoảng ±20% trên khắp tiểu lục địa. Lượng mưa vượt quá 10% thường dẫn đến lũ lụt nghiêm trọng, trong khi sự thiếu hụt 10% có thể gây ra hạn hán đáng kể.
Các hình thái gió mùa này không chỉ quan trọng đối với nông nghiệp, mà còn ảnh hưởng đến các ngành công nghiệp khác như chế biến thực phẩm, dệt may và chăn nuôi bò sữa. Nó cũng tác động đến nhu cầu ở khu vực nông thôn, vốn phụ thuộc vào thu nhập nông nghiệp, đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy các lĩnh vực khác như hàng tiêu dùng, ô tô và bất động sản.
Một năm gió mùa thuận lợi có thể thúc đẩy tăng trưởng GDP của Ấn Độ lên 3% nhờ sản xuất nông nghiệp tăng. Ngược lại, một mùa gió mùa dưới mức trung bình hoặc điều kiện hạn hán có thể dẫn đến suy giảm sản lượng nông nghiệp, gây ra suy thoái kinh tế. Các nhà khoa học khí hậu chỉ ra rằng, trong khi sự biến đổi tự nhiên của các hệ thống thời tiết gió mùa là có thật, biến đổi khí hậu đang hoạt động như một chất xúc tác.
Sự ấm lên của Biển Ả Rập đã làm tăng lượng ẩm thổi vào bờ biển phía Tây, góp phần gây ra lượng mưa lớn. Sự dịch chuyển về phía bắc của gió mùa Tây Nam đang hút một lượng lớn hơi ẩm từ Biển Ả Rập ấm áp vào Dãy Ghats phía Tây. Sự dịch chuyển này là sự kết hợp của sự nóng lên toàn cầu, đặc biệt là sự nóng lên ở Trung Đông, và sự biến đổi tự nhiên của gió mùa. Các hệ thống thời tiết này, khi kết hợp với nhau, có xu hướng bổ sung cho nhau, làm tăng cường hoạt động thời tiết.
Các chuyên gia cảnh báo rằng những sự kiện như vậy sẽ ngày càng thường xuyên và dữ dội hơn trong một thế giới đang nóng lên. Do đó, việc có một mạng lưới hệ thống cảnh báo sớm và các kế hoạch thích ứng là điều cần thiết để đối phó với những thách thức này.