Tiếng Judeo-Tây Ban Nha: Một ngôn ngữ đối mặt với nguy cơ tuyệt chủng và những nỗ lực hồi sinh

Truyền thống truyền miệng là nền tảng để truyền tải kiến thức, câu chuyện và giá trị từ thế hệ này sang thế hệ khác, đặc biệt là ở các cộng đồng bản địa và nông thôn. Tuy nhiên, toàn cầu hóa và tiến bộ công nghệ đã gây nguy hiểm cho nhiều ngôn ngữ thiểu số, bao gồm cả tiếng Judeo-Tây Ban Nha. Tiếng Judeo-Tây Ban Nha, còn được gọi là Ladino hoặc Djudezmo, là một ngôn ngữ có nguồn gốc từ tiếng Castilian thời trung cổ, được người Do Thái Sephardic trục xuất khỏi Tây Ban Nha vào năm 1492 sử dụng trong lịch sử. Ngôn ngữ này đã bảo tồn nhiều đặc điểm của tiếng Tây Ban Nha cổ, bao gồm từ vựng và cấu trúc ngữ pháp đã biến mất khỏi tiếng Tây Ban Nha hiện đại. Sau khi người Do Thái bị trục xuất khỏi Bán đảo Iberia, người Sephardim định cư ở các khu vực như Đế chế Ottoman, nơi tiếng Judeo-Tây Ban Nha phát triển độc lập, kết hợp ảnh hưởng từ tiếng Thổ Nhĩ Kỳ, Hy Lạp, Ả Rập, Pháp và Ý. Hiện tại, tiếng Judeo-Tây Ban Nha được sử dụng trong các cộng đồng phân tán ở Israel, Thổ Nhĩ Kỳ, Hy Lạp, Ma-rốc, Châu Mỹ và các quốc gia khác. Tuy nhiên, số lượng người nói đang giảm và trong nhiều trường hợp, nó chỉ được sử dụng trong bối cảnh gia đình hoặc tôn giáo. Có những nỗ lực hồi sinh nó thông qua giảng dạy và văn học, chẳng hạn như việc thành lập Học viện Quốc gia Judeo-Tây Ban Nha ở Israel, nhằm bảo tồn và thúc đẩy việc sử dụng ngôn ngữ này. Việc mất đi các ngôn ngữ cũng ngụ ý sự biến mất của các huyền thoại, truyền thuyết và kiến thức truyền thống. Theo UNESCO, hàng ngàn ngôn ngữ đang có nguy cơ tuyệt chủng. Phục hồi ngôn ngữ và ghi lại truyền thống truyền miệng là những nỗ lực quan trọng để bảo tồn di sản phi vật thể này. Bảo vệ ngôn ngữ là bảo vệ sự đa dạng văn hóa của nhân loại. Ngoài tiếng Judeo-Tây Ban Nha, các ngôn ngữ châu Âu khác cũng bị đe dọa nghiêm trọng. Ví dụ, Budukh, chỉ được sử dụng bởi 200 người trong một ngôi làng ở đông bắc Azerbaijan, và Wymysorys, được sử dụng bởi chưa đến 20 người ở Ba Lan. UNESCO đã xác định 52 ngôn ngữ châu Âu là "bị đe dọa nghiêm trọng", có nghĩa là chúng chỉ được sử dụng bởi các thế hệ lớn tuổi nhất và có nguy cơ biến mất hoàn toàn. Việc bảo tồn những ngôn ngữ này là rất quan trọng để giữ cho một phần độc đáo của lịch sử văn hóa châu Âu và thế giới còn sống. Điều cần thiết là phải hỗ trợ các sáng kiến thúc đẩy việc giảng dạy và sử dụng chúng, cũng như ghi lại và phổ biến sự phong phú về ngôn ngữ và văn hóa của chúng cho các thế hệ tương lai.