8 sierpnia 2025 roku to kluczowa data dla wolności prasy w Unii Europejskiej, ponieważ wchodzi w życie Europejski Akt o Wolności Mediów (EMFA). To przełomowe prawo ma na celu wzmocnienie niezależności i pluralizmu mediów, chroniąc je przed ingerencją polityczną oraz wpływami potężnych korporacji prywatnych. EMFA adresuje obawy dotyczące koncentracji własności mediów, presji wywieranej na redakcje poprzez kontrakty reklamowe oraz kontroli politycznej nad mediami publicznymi.
Impulsem do przyspieszenia prac nad EMFA była między innymi afera „Pegasus”, która ujawniła, że niektóre państwa członkowskie, w tym Węgry i Grecja, wykorzystywały izraelskie oprogramowanie szpiegowskie do inwigilowania dziennikarzy. Oprogramowanie Pegasus umożliwia potajemne przejmowanie kontroli nad telefonami komórkowymi, dając dostęp do wiadomości, połączeń, danych lokalizacyjnych i innych prywatnych informacji. W odpowiedzi na te zagrożenia, EMFA wprowadza przepisy zakazujące stosowania oprogramowania szpiegowskiego wobec dziennikarzy, chyba że jest to absolutnie konieczne w związku z badaniem poważnych przestępstw i po uzyskaniu zgody niezależnego sądu. Kluczowe postanowienia EMFA obejmują gwarancję ochrony źródeł dziennikarskich i poufnych komunikatów. Ponadto, żadna instytucja państwowa, w tym organy regulacyjne, nie będzie mogła ingerować w politykę redakcyjną mediów. Szczególny artykuł poświęcony jest mediom publicznym, nakładając obowiązek zapewnienia ich niezależności redakcyjnej i operacyjnej. Prawo to stanowi również, że platformy cyfrowe muszą powstrzymać się od arbitralnego usuwania lub ograniczania treści niezależnych mediów, zapewniając tym samym ich widoczność i pluralizm.
Organizacje takie jak Reporterzy bez Granic (RSF) podkreślają, że choć prawo zostało formalnie przyjęte w marcu 2024 roku, wiele państw członkowskich opóźnia jego wdrożenie z powodu braku woli politycznej. Thibaut Bruttin, Sekretarz Generalny RSF, zaznaczył, że „rozporządzenie ma na celu przeciwdziałanie atakom na wolność prasy w krajach, gdzie media są pod ciągłą presją. Jednak wszystkie państwa członkowskie muszą ocenić, w jakim stopniu spełniają jego standardy”. RSF apeluje do Komisji Europejskiej o wszczęcie postępowań przeciwko państwom członkowskim, które ignorują EMFA, podkreślając potrzebę szybkiej i zdecydowanej reakcji instytucji europejskich i krajowych w celu przełożenia chronionych zasad prawa – wolności, niezależności i pluralizmu mediów – na praktyczną rzeczywistość. Pomimo entuzjazmu związanego z przyjęciem EMFA, pojawiają się obawy, że bez silnej woli politycznej i skutecznego egzekwowania przepisów, prawo to może pozostać jedynie martwym zapisem. Niektóre państwa członkowskie, w tym Francja, Włochy i Grecja, naciskają na łagodniejsze brzmienie przepisów dotyczących stosowania oprogramowania szpiegowskiego, powołując się na „bezpieczeństwo narodowe”. Jest to sprzeczne z duchem prawa, które ma chronić dziennikarzy. Skuteczność EMFA będzie zależeć od tego, jak szybko i konsekwentnie państwa członkowskie dostosują swoje krajowe przepisy i jak stanowczo Komisja Europejska będzie egzekwować przestrzeganie nowych regulacji, zapewniając tym samym integralność przestrzeni informacyjnej i chroniąc fundamentalne prawo obywateli do rzetelnych informacji.