Australia i Vanuatu zacieśniły swoje dwustronne stosunki poprzez finalizację Umowy Nakamal, strategicznego porozumienia o wartości 500 milionów dolarów australijskich (około 326,5 miliona dolarów amerykańskich). Ta dziesięcioletnia umowa ma na celu wzmocnienie współpracy gospodarczej i bezpieczeństwa między oboma narodami, ze szczególnym naciskiem na rozwój infrastruktury, wzrost gospodarczy i inicjatywy związane z odpornością na zmiany klimatyczne.
Porozumienie następuje po niszczycielskim trzęsieniu ziemi w grudniu 2024 roku, które dotknęło stolicę Vanuatu, Port Vila. Premier Vanuatu, Jotham Napat, wyraził optymizm co do umowy, opisując ją jako „win-win”, która przyniesie znaczne korzyści handlowe, lepszą współpracę w zakresie bezpieczeństwa i dedykowane wysiłki na rzecz mobilności siły roboczej. Australijski wicepremier, Richard Marles, podzielił ten entuzjazm, podkreślając wspólne środowisko bezpieczeństwa i wzajemne zobowiązania, które leżą u podstaw partnerstwa, wskazując na „wspólne przeznaczenie” między krajami. Umowa ta ma kluczowe znaczenie w kontekście rosnącej konkurencji ze strony Chin, które są największym wierzycielem zewnętrznym wyspiarskiego narodu. Umowa Nakamal odnosi się również do krytycznej potrzeby odbudowy i rekonstrukcji po trzęsieniu ziemi o magnitudzie 7,3, które nawiedziło Port Vila 17 grudnia 2024 roku. Wydarzenie sejsmiczne spowodowało co najmniej 14 ofiar śmiertelnych i rozległe zniszczenia infrastruktury, w tym zawalenie się budynków, które mieściły ambasady zachodnie, oraz osuwiska blokujące drogi. Australia zobowiązała się przeznaczyć około 110 milionów dolarów australijskich na wsparcie wysiłków Vanuatu w zakresie odporności na zmiany klimatyczne i odbudowy po katastrofie. W wyniku tego trzęsienia ziemi ucierpiało około 80 000 osób, a ponad 40 000 dzieci potrzebowało wsparcia humanitarnego. Wiele domów, budynków i kluczowej infrastruktury zostało poważnie uszkodzonych lub zniszczonych.
Formalne podpisanie Umowy Nakamal jest planowane na wrzesień 2025 roku, po zakończeniu wewnętrznych procedur w Australii i Vanuatu. Ta umowa stanowi pogłębienie partnerstwa, podkreślając wspólne zaangażowanie na rzecz stabilności regionalnej, rozwoju gospodarczego i odporności na zmiany klimatyczne. Oba narody spodziewają się zwiększonej współpracy i wzajemnego dobrobytu w nadchodzących latach. Decyzja o zawarciu tej umowy następuje po tym, jak w lutym 2025 roku premier Vanuatu, Jotham Napat, zapowiedział rewizję umowy o bezpieczeństwie z Australią z 2022 roku, argumentując, że nie odzwierciedla ona priorytetów kraju, takich jak zmiany klimatyczne i mobilność obywateli.