Ostatnie badania ujawniają, że przełowienie i zmiany środowiskowe spowodowały znaczące zmiany genetyczne u dorsza bałtyckiego (*Gadus morhua*), wpływając na jego rozmiar i zdolność reprodukcyjną. Zrozumienie tych zmian genetycznych ma kluczowe znaczenie dla działań ochronnych i podkreśla głęboki wpływ działalności człowieka na ekosystemy morskie.
Badanie opublikowane w *Science Advances* po raz pierwszy pokazuje, że gatunek morski przeszedł wykrywalne zmiany genomowe z powodu eksploatacji. Dr Kwi Young Han, główny autor, stwierdził: „Selektywne przełowienie zmieniło genom wschodniego dorsza bałtyckiego. Zmniejszenie średniej wielkości koreluje ze zmniejszeniem tempa wzrostu. To pierwszy dowód pokazujący zmiany ewolucyjne w genomie populacji morskiej pod wpływem ekstremalnej presji eksploatacji.”
Naukowcy zidentyfikowali warianty genetyczne związane ze wzrostem ciała, które przeszły selekcję kierunkową, stając się z czasem bardziej lub mniej częste. Te regiony genetyczne nakładają się na geny zaangażowane we wzrost i reprodukcję. Zaobserwowano również inwersję chromosomową, zmianę strukturalną związaną z adaptacją do środowiska, zgodnie z tym samym wzorcem selekcji.
Aby dojść do tych wniosków, zespół przeanalizował otolity (kamienie słuchowe) 152 dorszy złowionych w latach 1996-2019 w Basenie Bornholmskim. Struktury te, podobne do słojów drzew, rejestrują roczny wzrost ryb. Korzystając z analiz chemicznych i sekwencjonowania DNA o wysokiej rozdzielczości, naukowcy śledzili, jak wzrost i skład genetyczny dorsza zmieniały się przez 25 lat.
Wyniki pokazują, że osobniki o szybkim wzroście prawie zniknęły, podczas gdy te, które osiągają dojrzałość wcześniej i w mniejszych rozmiarach, miały przewagę ewolucyjną pod presją połowów. Prof. dr Thorsten Reusch, kierownik zespołu badawczego, wyjaśnił: „Kiedy największe osobniki są stale usuwane, dobór naturalny sprzyja mniejszym rybom, które szybciej się rozmnażają. Jesteśmy świadkami procesu ewolucyjnego przyspieszonego przez interwencję człowieka.”
Prawdopodobnie doprowadziło to do utraty wariantów związanych z szybszym wzrostem i późnym dojrzewaniem. Przeżywający dorsz dojrzewa wcześniej, jest mniejszy i ma zmniejszoną zdolność reprodukcyjną. Utrata różnorodności genetycznej oznacza również zmniejszoną zdolność adaptacji do przyszłych zmian środowiskowych.
Dane zebrane w 2025 roku podczas ekspedycji ALKOR pokazują, że pomimo zakazów połowów nie ma wyraźnych oznak odbudowy wielkości ciała dorsza. Podkreśla to potrzebę dodatkowych środków w celu ochrony tego gatunku i ochrony ekosystemu morskiego Morza Bałtyckiego. Badania te podkreślają znaczenie zrównoważonych praktyk połowowych i potrzebę ochrony różnorodności biologicznej mórz.