Region Şanlıurfa w Turcji, kolebka cywilizacji, ponownie znajduje się w centrum uwagi dzięki przełomowym odkryciom archeologicznym z 2025 roku. Badania w Göbekli Tepe, wpisanym na listę światowego dziedzictwa UNESCO, oraz w pobliskim Karahan Tepe dostarczają nowych, fascynujących informacji na temat życia w okresie neolitu, kwestionując dotychczasowe teorie. Göbekli Tepe, często określane jako "zerowy punkt historii", od lat fascynuje naukowców. Najnowsze dowody sugerują, że miejsce to było czymś więcej niż tylko ośrodkiem ceremonialnym. Znalezione artefakty, takie jak narzędzia, kamienie młyńskie i szczątki zwierząt, wskazują na stałą obecność ludzi, co może oznaczać, że Göbekli Tepe służyło również jako obszar mieszkalny dla jego starożytnych mieszkańców. Te odkrycia rzucają nowe światło na złożoność społeczeństw łowiecko-zbierackich, sugerując, że mogły one prowadzić bardziej osiadły tryb życia, niż wcześniej sądzono.
Zainteresowanie Göbekli Tepe stale rośnie; w pierwszej połowie 2024 roku odnotowano rekordową liczbę 326 000 odwiedzających, co przekroczyło wynik z całego 2022 roku (290 000 turystów). Całkowita liczba odwiedzających w 2024 roku sięgnęła 709 643 osób, co świadczy o globalnym zainteresowaniu tym niezwykłym stanowiskiem. Wystawa replik trzech artefaktów z Göbekli Tepe, prezentowana w Koloseum w Rzymie od października 2024 do kwietnia 2025 roku, dodatkowo przybliżyła znaczenie tego miejsca międzynarodowej publiczności. Karahan Tepe, uważane za najstarszą znaną ludzką wioskę, datowaną na okres 9500-10000 lat p.n.e., również stanowi kluczowy element tych badań. Odkrycia T-kształtnych stel i rzeźb zwierząt potwierdzają kulturowe powiązania z Göbekli Tepe. Do 2023 roku odkopano zaledwie około 5% Karahan Tepe, co zapowiada dalsze, potencjalnie rewolucyjne odkrycia. Wioska ta, podobnie jak Göbekli Tepe, jest częścią szerszego projektu "Kamienne Wzgórza" (Taş Tepeler Project), który ma na celu badanie i ochronę kilkunastu stanowisk prehistorycznych w regionie. Te najnowsze ustalenia z 2025 roku fundamentalnie zmieniają nasze rozumienie rewolucji neolitycznej. Sugerują one, że rozwój osiadłego trybu życia i budowa monumentalnych struktur mogły poprzedzać rozwój rolnictwa, a nie być jego konsekwencją. Starożytni mieszkańcy tych terenów, działając jako łowcy-zbieracze, wykazywali niezwykłą zdolność do organizacji, inżynierii i tworzenia złożonych społeczności, co stanowi inspirujący przykład ludzkiego potencjału i dążenia do tworzenia trwałych dzieł. Odkrycia te nie tylko poszerzają naszą wiedzę historyczną, ale także podkreślają ciągłość ludzkiego rozwoju i głębokie powiązania między przeszłością a teraźniejszością. Stanowią one zaproszenie do refleksji nad naszymi korzeniami i nad tym, jak wczesne społeczności kształtowały fundamenty cywilizacji, z której wszyscy czerpiemy.