Oudste geslachtschromosomen bij gewervelden ontdekt in haaien en roggen
Recent onderzoek heeft onthuld dat haaien en roggen het oudste bekende systeem van geslachtschromosomen bij gewervelden bezitten. Deze ontdekking biedt waardevolle inzichten in de evolutie en kan van belang zijn voor toekomstige inspanningen voor natuurbehoud.
Uniek X-chromosoom en dosisafhankelijk mechanisme
Wetenschappers hebben vastgesteld dat haaien en roggen een zeer oud X-chromosoom delen, dat naar schatting 300 miljoen jaar oud is. Hun Y-chromosoom is daarentegen heel anders, met minder genen en meer repetitieve sequenties. Dit suggereert dat hun geslachtsbepalingssysteem al lange tijd stabiel is.
In tegenstelling tot zoogdieren, gebruiken haaien en roggen een dosisafhankelijk mechanisme om het geslacht te bepalen. Dit betekent dat de hoeveelheid van bepaalde genen die op het X-chromosoom tot expressie komen, zoals Acvr1b en Igfbp6, bepalen of het dier mannelijk of vrouwelijk is, en niet de aanwezigheid van een Y-chromosoom. Dit is een ongebruikelijke benadering in het dierenrijk.
Genexpressie en bescherming van soorten
Uit het onderzoek blijkt ook dat haaien en roggen het verschillende aantal X-chromosomen tussen mannen en vrouwen niet volledig compenseren. Sommige genen op het X-chromosoom komen meer tot expressie bij vrouwen, maar de algehele genexpressie is niet perfect in evenwicht tussen de geslachten.
Dit onderzoek is relevant voor de bescherming van haaien en roggen. Het begrijpen van hun unieke geslachtsbepaling kan helpen bij inspanningen voor natuurbehoud. Er zijn meer dan 400 verschillende soorten haaien bekend.