Judeo-Spaans: een taal die met uitsterven wordt bedreigd en inspanningen voor revitalisering

De orale traditie is van fundamenteel belang geweest voor het overdragen van kennis, verhalen en waarden van generatie op generatie, vooral in inheemse en landelijke gemeenschappen. Globalisering en technologische vooruitgang hebben echter veel minderheidstalen in gevaar gebracht, waaronder Judeo-Spaans. Judeo-Spaans, ook bekend als Ladino of Djudezmo, is een taal afgeleid van het middeleeuwse Castiliaans, historisch gesproken door de Sefardische Joden die in 1492 uit Spanje werden verdreven. Deze taal heeft veel kenmerken van het oude Spaans bewaard, waaronder woordenschat en grammaticale structuren die uit het moderne Spaans zijn verdwenen. Na de verdrijving van de Joden van het Iberisch schiereiland vestigden de Sefardim zich in regio's als het Ottomaanse Rijk, waar het Judeo-Spaans zich onafhankelijk ontwikkelde en invloeden uit het Turks, Grieks, Arabisch, Frans en Italiaans opnam. Momenteel wordt Judeo-Spaans gesproken in verspreide gemeenschappen in Israël, Turkije, Griekenland, Marokko, Amerika en andere landen. Het aantal sprekers neemt echter af en in veel gevallen wordt het gebruikt in familiale of religieuze contexten. Er worden inspanningen geleverd om het te revitaliseren door middel van onderwijs en literatuur, zoals de oprichting van de Nationale Academie voor Judeo-Spaans in Israël, die tot doel heeft het gebruik van deze taal te behouden en te bevorderen. Het verlies van talen impliceert ook de verdwijning van mythen, legendes en traditionele kennis. Volgens UNESCO lopen duizenden talen het risico uit te sterven. Taalkundige revitalisering en het vastleggen van de orale traditie zijn belangrijke inspanningen om dit immateriële erfgoed te behouden. Het beschermen van talen is het beschermen van de culturele diversiteit van de mensheid. Naast Judeo-Spaans worden ook andere Europese talen ernstig bedreigd. Bijvoorbeeld, Budukh, gesproken door slechts 200 mensen in een dorp in het noordoosten van Azerbeidzjan, en Wymysorys, gesproken door minder dan 20 mensen in Polen. UNESCO heeft 52 Europese talen geïdentificeerd als "ernstig bedreigd", wat betekent dat ze alleen door de oudste generaties worden gesproken en het risico lopen volledig te verdwijnen. Het behoud van deze talen is van vitaal belang om een uniek deel van de culturele geschiedenis van Europa en de wereld levend te houden. Het is essentieel om initiatieven te ondersteunen die hun onderwijs en gebruik bevorderen, evenals het documenteren en verspreiden van hun taalkundige en culturele rijkdom voor toekomstige generaties.